بررسی تطبیقی مستند قرآنی «تقیه» از منظر آلوسی و علامه طباطبایی

لطفی افین, زهرا

بررسی تطبیقی مستند قرآنی «تقیه» از منظر آلوسی و علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

زهرا لطفی افین

دانش‌پژوه سطح۴، تفسیر تطبیقی، جامعةالزهراء

چکیده

چکیده
تقیه راهبردی کاملا عقلایی بر مبنای ترجیح اهم بر مهم است که مورد پذیرش جمیع عقلا از هر دین و نحله‌ی فکری می‌باشد. در شرع مقدس اسلام نیز اجمالا مورد پذیرش همه‌ی فقیهان و مفسران فریقین بوده، و آیه‌ی بیست و هشتم سوره‌ی آل‌عمران، عمده دلیل مجوّز شرعی تقیه محسوب می‌شود. این مقاله که به‌شیوه‌ی توصیفی – تحلیلی و با استفاده از داده‌‌های کتابخانه‌ای تدوین یافته است؛ در پی پاسخ به‌این پرسش ترکیبی است که: مستند قرآنی تقیه از منظر آلوسی و علامه طباطبایی چیست؟ و ایراد آلوسی بر دیدگاه شیعه در مورد تقیه و پاسخ علامه طباطبایی به‌آن چه می‌باشد؟ نتیجه‌ی حاصل از این تحقیق این است که مفاد آیه‌ی مذکوربه‌طور مفصل توسط این دو مفسر مورد بحث قرار گرفته و مشروعیت تقیه اثبات گردیده است. البته ادعای آلوسی این است که شیعه در تجویز تقیه، راه افراط را در پیش گرفته؛ ولی با پاسخ‌های متقن و معتبری که از سوی علامه طباطبایی داده شده، مشخص گردیده که این اتهام و ادعای آلوسی نسبت به‌شیعیان، درست نیست. ضمنا در پرتو این تحقیق مشخص گردید که تنها اختلاف فریقین، در میزان و خصوصیات جواز تقیه است که پس از گزارش اقوال دو مفسر در بیان مفاد «استثنا» و «مستثنی منه» در آیه مذکور، بدان پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Qur’anic Evidence of “Taqiyyah” from the Perspective of Alousi and Allameh Tabatabai

نویسنده [English]

Zahra Lotfi Afin

Level 4 scholar, comparative interpretation, Al-Zahra University

چکیده [English]

Abstract
Taqiyyah or dissimulation is a completely rational strategy based on the preference of the most important over the important, which is accepted by all rational people from every religion and school of thought. In the Holy Sharia of Islam, it has been generally accepted by all the jurists and commentators of the main schools of thought, and the twenty-eighth verse of Surah Al-e ‘Imran is considered the main religious reason for the permissibility of Taqiyyah. This article, which has been conducted through a descriptive-analytical method and using library data seeks to answer this combined question: What is the Qur’anic evidence of Taqiyyah from the perspective of Alousi and Allameh Tabatabai? And what is Alousi’s objection to the Shia view on Taqiyyah and Allameh Tabatabai’s answer to it? The result of this research is that the content of the mentioned verse has been discussed in detail by these two commentators and the legitimacy of Taqiyyah has been proven. Of course, Alousi’s claim is that the Shia has taken the extreme path in prescribing Taqiyyah; But with the valid and reliable answers given by Allameh Tabatabai, it is clear that this accusation and claim of Alousi against the Shiites is not true. In addition, in the light of this research, it was determined that the only difference between the parties is in the extent and characteristics of the permissibility of Taqiyyah, which will be discussed after reporting the words of two commentators in stating the items of “exception” in the mentioned verse.

کلیدواژه‌ها [English]

Alousi
Taqiyyah
Saving the Life
Shia
Allameh Tabatabai

مراجع

کتاب‌نامه

قرآن کریم، (137۵). ترجمه ناصر مکارم شیرازى، چ۲۰، دار الکتب الاسلامیه، تهران.

امیرالمؤمنین علی، (1۴1۴). نهج البلاغه، شریف الرضی، محمدبن الحسین، صبحی صالح، چ1، هجرت، قم.
1. ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن علی، (بی‌تا). فتح الباری شرح صحیح البخاری، چ1، دارالمعرفة، بیروت.
2. ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل‌بن عمرو، (1۴19). تفسیر القرآن العظیم، چ1، دارالکتب العلمیه، بیروت.
3. ابن‌منظور، محمدبن مکرم، (1۴1۴). لسان العرب، چ3، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، بیروت.
4. امین، محسن، (۱۴۰۳). نقض الشیعة، بی‌نا، بیروت.
5. اندلسی، ابوحیان محمدبن یوسف، (1۴20). بحرالمحیط، چ1، دارالفکر، بیروت.
6. آلوسی، محمودبن عبدالله، (1۴1۵). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم السبع المثانی، چ1، دارالکتب العلمیه، بیروت.
7. بحرانی، سیدهاشم، (1۴1۵). تفسیر البرهان، چ1، بنیاد بعثت، تهران.
8. بخاری، ابی‌عبدالله محمدبن اسماعیل، (1۴22). صحیح بخاری، چ1، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
9. بیضاوی، عبدالله‌بن عمر، (1۴18). انوار التنزیل و اسرار التاویل، چ1، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت.
10. ترمذی، محمدبن عیسی، (1۴19). سنن ترمذی، چ1، دارالحدیث، قاهره.
11. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد، (1۴12). مفردات الفاظ القرآن، دارالشامیه، بیروت.
12. زمخشری، محمودبن عمر، (1۴07). الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، چ3، دارالکتب العربی، بیروت.
13. سرخسی، شمس‌الدین، (بی‌تا). المبسوط، چ1، دارالمعرفة، بیروت.
14. سیوطی، عبدالرحمن ابی‌بکر، (1۴0۴). الدر المنثورفی التفسیر بالماثور، چ1، کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، قم.
15. شریف لاهیجی، محمدبن علی، (1373). تفسیر شریف لاهیجی، چ1، دفتر نشر داد، تهران.
16. شیخ انصاری، مرتضی‌بن محمد امین، (1۴1۴). رساله فقهیه، چ1، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، قم.
17. شیخ مفید، محمدبن محمدبن نعمان، (1۴13). اوایل المقالات فی المذاهب والمختارات، چ1، الموتمر العالمی للشیخ المفید، قم.
18. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1۴1۴). تصحیح الاعتقاد الامامیه، چ1، کنگره شیخ مفید، قم.
19. طباطبایی، سیدمحمد حسین، (1۴17). المیزان فی تفسیر القرآن، چ1، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم، قم.
20. طبرسی، فضل‌بن حسن، (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ3، ناصرخسرو، تهران.
21. ـــــــــــــــــــــــ ، (1۴03). الاحتجاج علی أهل اللجاج، محمدباقر خرسان، چ1، نشر مرتضی، مشهد.
22. طبری، محمدبن جریر، (1۴0۵). جامع البیان عن تأویل آی القرآن، چ1، دارالفکر، بیروت.
23. عروسی حویزی، عبد علی‌بن جمعه، (1۴1۵). نور الثقلین، چ۴، اسماعیلیان، قم.
24. علامه حلی، حسن‌بن یوسف، (1378). کشف المراد فی تجرید الاعتقاد، چ9، دارالفکر، قم.
25. عیاشی، محمدبن مسعود، (1380). تفسیر عیاشی، چ1، المطبعةالعلمیه، تهران.
26. فاضل مقداد، مقدادبن‌ عبداللّه، (۱۳۸۰). اللوامع‌ الالهیة‌ فی‌ المباحث‌ الکلامیة‌، چاپ‌ محمدعلی‌ قاضی‌ طباطبائی‌، قم.
27. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمدبن عمر، (1۴20). مفاتیح الغیب، چ3، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت.
28. قمی مشهدی، محمدبن محمدرضا، (13۶8). کنز الدقایق و بحر الغرایب، چ1، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سازمان چاپ و انتشارات، تهران.
29. کرکی، علی‌بن حسین، (1۴09). رسایل المحقق الکرکی، چ1، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، قم.
30. کلینی، محمدبن یعقوب، (1۴29). اصول کافی، چ1، دارالحدیث، قم.
31. مکارم شیرازی، ناصر، (۱۳۸۶). تفسیر نمونه، دارالکتب اسلامیه، تهران.
32. مکی عاملی، محمدبن مکی، (بی‌تا). القواعد و الفواید فی‌الفقه و الاصول و العربیه، چ1، کتابفروشی مفید، قم.